Zabytki nieruchome we władaniu fundacji

139 5 stycznia 2020

Kontynuując temat formy własności nieruchomości zabytkowych, w poniższym artykule zajmiemy się zabytkami nieruchomymi będących własnością fundacji.

Wyróżniamy wiele przypadków, w których nieruchomości zabytkowe stały się własnością różnych fundacji. Ta forma własności jest dość charakterystyczna dla zabytków nieruchomych. Niejednokrotnie prawowici właściciele przekazywali (fundowali) swoje nieruchomości na rzecz nowopowstałych fundacji, tworząc w ten sposób majątek potrzebny fundacji do funkcjonowania.

Fundacja jest jedną z podstawowych form organizacji pozarządowych w Polsce, której podstawą jest majątek przeznaczony przez jej założyciela na określony cel (dobroczynny, kulturalny). Działalność fundacji w Polsce jest zagwarantowana przepisami Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku. W myśl ustawy o fundacjach z dnia 6 kwietnia 1984 roku:

„Fundacja może być ustanowiona dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami Rzeczypospolitej Polskiej celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności, takich jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska oraz opieka nad zabytkami (art. 1) .”

Ochrona zabytków jest zatem działalnością, na cele której tworzy się fundacje. W Polsce działają fundacje, które oprócz innych ważnych celów działają również na rzecz ochrony dziedzictwa kultury w tym ochrony i opieki nad zabytkami.

Najważniejszymi cechami fundacji są majątek oraz cel, dla realizacji, którego fundacja zostaje powołana. Majątek fundacji przeznaczony na realizację celu mogą stanowić pieniądze, papiery wartościowe, a także przekazane fundacji na własność rzeczy ruchome i nieruchomości (np. nieruchomości o charakterze zabytkowym). Natomiast cele działania fundacji są określone przez fundatora i mogą zostać zmienione jedynie wówczas, gdy status fundacji przewiduje taką możliwość.

Założycielami fundacji mogą być osoby fizyczne niezależnie od ich obywatelstwa i miejsca zamieszkania bądź osoby prawne mające siedziby w Polsce lub za granicą[1]

Fundacja może prowadzić działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji jej celów.[2]. Jednak realizacja tych celów nie może przynosić dochodów ani samej fundacji, ani fundatorom. Cechą charakterystyczną fundacji jest zatem niedochodowość celu, dla którego została ona powołana do życia. To założenie oznacza, że wszelkie dochody uzyskiwane przez fundację (zarówno z majątku, w który fundacja została wyposażona przez fundatora, środków uzyskiwanych spoza funduszu założycielskiego, jak i darowizn czy dochodów z działalności gospodarczej) muszą być przeznaczane na realizację jej celów statutowych.

Z działalnością fundacji związane są pewne udogodnienia fiskalne ze strony państwa. Fundacje zostały zwolnione z opłat sądowych, związanych z wpisem do Krajowego Rejestru Sądowego. Fundacje prowadzące działalność gospodarczą nie ponoszą również opłat z tytułu wpisów do rejestru przedsiębiorców. Natomiast nabycie przez fundację w drodze spadku, zapisu lub darowizny pieniędzy lub innych rzeczy ruchomych albo praw majątkowych jest wolne od podatku od spadków i darowizn. Dodatkowo fundacje realizujące cele określone w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 15 lutego 1992 roku o podatku dochodowym od osób prawnych (np. działalność kulturalna – opieka nad zabytkami) są zwolnione od podatku dochodowego od dochodów wydatkowanych na realizację działalności statutowej.